Warzywniak – zmiany dotyczące rewidenta do spraw szczególnych

12 czerwca 2023 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku, tzw. Warzywniak („Projekt”). Dokument jest oznaczony jako druk nr 3381 i jest dostępny na stronie: https://www.sejm.gov.pl.
Projekt dotyczy uporządkowania i usprawnienia funkcjonowania instytucji rynku finansowego, w szczególności w zakresie eliminacji barier dostępu do rynku finansowego, usprawnienia nadzoru nad rynkiem finansowym, ochrony klientów instytucji finansowych, ochrony akcjonariuszy mniejszościowych i w spółkach publicznych oraz zwiększenia poziomu cyfryzacji w realizacji przez KNF obowiązków nadzorczych.

Planowane zmiany legislacyjne dotyczą w szczególności instytucji rewidenta do spraw szczególnych („Rewident”), unormowanej w ustawie o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych z 29 lipca 2005 r. („Ustawa o Ofercie”).
W myśl obowiązującej regulacji art. 84 ust. 1 Ustawy o Ofercie na wniosek akcjonariusza lub akcjonariuszy spółki publicznej, posiadających co najmniej 5% ogólnej liczby głosów, walne zgromadzenie może podjąć uchwałę w sprawie zbadania przez biegłego, na koszt spółki, określonego zagadnienia związanego z utworzeniem spółki lub prowadzeniem jej spraw (rewident do spraw szczególnych). Akcjonariusze ci mogą w tym celu żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia lub żądać umieszczenia sprawy podjęcia tej uchwały w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia. Art. 400 i 401 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych („KSH”), stosuje się odpowiednio.
W myśl Projektu art. 84 ust. 1 Ustawy o Ofercie ma otrzymać następujące brzmienie: „Na wniosek akcjonariusza lub akcjonariuszy spółki publicznej, posiadających co najmniej 5% ogólnej liczby głosów, walne zgromadzenie może podjąć uchwałę w sprawie zbadania przez biegłego, na koszt spółki, określonego zagadnienia związanego z utworzeniem spółki lub jej podmiotu zależnego, lub prowadzeniem spraw tej spółki lub jej podmiotu zależnego (rewident do spraw szczególnych).”

Po pierwsze, jest to modyfikacja o charakterze merytorycznym. Mianowicie, znowelizowane unormowanie rozszerza uprawnienia Rewidenta, wynikające z tego przepisu, poprzez ich odniesienie również w stosunku do podmiotów zależnych od spółek publicznych. W myśl uzasadnienia wspomniana nowelizacja ma na celu spełnienie postulatu zgłoszonego przez środowisko akcjonariuszy mniejszościowych i powinna przyczynić się do wzmocnienia ochrony ich interesów.
Po drugie, projektodawca wykreślił fragment przepisu dotyczący uprawnienia akcjonariuszy mniejszościowych do żądania zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia lub żądania umieszczenia sprawy podjęcia tej uchwały w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia. Jest to zmiana właściwa, o charakterze porządkującym, zmierzającym do usunięcia superfluum. Odnośne uprawnienia akcjonariuszy mniejszościowych wynikają i tak z art. 400 i 401 KSH i można je stosować wprost (bez odrębnego odwołania), a nie jak obecnie stanowi przepis Ustawy o Ofercie odpowiednio.

Moim zdaniem na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi przeczącej.
Przede wszystkim dlatego, że projektowana regulacja nie uwzględnia skali nadużyć, jakie mogą mieć miejsce w ramach grup kapitałowych (np. niestanowiących grup spółek w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 5¹ KSH), odczuwalnych także dla akcjonariuszy mniejszościowych spółki publicznej.
W praktyce obrotu zdarzają się sytuacje, w których akcjonariusz większościowy spółki publicznej - w porozumieniu z zarządem - marginalizuje działalność spółki publicznej. W takich przypadkach działalność konkurencyjną względem spółki publicznej przejmuje nowy podmiot (np. spółka – siostra względem spółki publicznej). Tego typu reorganizacja operacyjna w ramach holdingu odbywa się z pokrzywdzeniem akcjonariuszy mniejszościowych spółki publicznej, ponieważ lukratywne kontrakty są zawierane bezpośrednio przez spółkę w 100% zależną od akcjonariusza większościowego, natomiast spółce publicznej przypada rola np. podwykonawcy. W konsekwencji powyższego marżę z kontraktu pobiera w przeważającej mierze spółka-siostra względem spółki publicznej, co pośrednio odbija się na wartości inwestycji akcjonariuszy mniejszościowych spółki publicznej.

Realne wzmocnienie uprawnień akcjonariuszy mniejszościowych nastąpi, jeżeli Rewident będzie mógł zbadać zagadnienia związane z utworzeniem lub prowadzeniem spraw odnośnej spółki publicznej lub podmiotów wchodzących w skład tej samej grupy kapitałowej. Przez pojęcie grupy kapitałowej rozumiem tu podmiot dominujący wraz z podmiotami od niego zależnymi. Niemniej jednak, na wniosek spółki publicznej lub innej spółki z grupy, której dotyczyłoby badanie, sąd rejestrowy mógłby ograniczyć przedmiot badania lub określić sposób udostępnienia wyników badania, uwzględniając uzasadnione interesy wnioskodawcy lub uczestników postępowania lub pozostałych spółek uczestniczących w grupie kapitałowej, w szczególności potrzebę zabezpieczenia tajemnic przedsiębiorstwa lub innych prawnie chronionych informacji.
Innymi słowy, można inspirować się rozwiązaniem przyjętym w art. 21⁹ KSH co do grup spółek, które mogą mieć mniejsze znaczenie praktyczne w porównaniu do zwykłych, niesformalizowanych, grup kapitałowych.